หากคุณรู้สึกคุ้นตากับเกลียวคลื่นในภาพนี้มาก่อน ไม่ต้องแปลกใจไป เพราะคลื่นนี้มีมาตั้งแต่ช่วงปี 1830 และขึ้นชื่อว่าเป็นผลงานที่ถูกดัดแปลง และนำมาผลิตเป็นสินค้ามากที่สุดในโลก
ผลงานนี้มีชื่อว่า ‘Kanagawa-oki nami ura’ หรือ ‘The Great Wave off Kanagawa’ เรียกสั้นๆ ว่า ‘The Great Wave’ เป็นผลงานของศิลปินชาวญี่ปุ่นที่ชื่อว่า ‘Katsushika Hokusai’ สร้างในระหว่างปี 1829-1833
[ความคราฟต์ของโฮกุไซ]
The Great Wave เป็นศิลปะแบบ ‘อุกิโยะ’ หรือ ภาพพิมพ์แกะไม้ (Woodblock Paint) ทำโดยการแกะสลักไม้เป็นลวดลาย จากนั้นทาแผ่นไม้นั้นด้วยหมึกสีต่างๆ ก่อนจะนำไปกดทับบนพื้นผิวที่ต้องการ
ฉะนั้นภาพพิมพ์จะออกมาสวยได้มี 3 ปัจจัยหลักๆ คือ ความสวยงามในการแกะสลักไม้ การทาสีลงบนแท่นพิมพ์ และกระดาษที่ใช้ในการพิมพ์
ภาพพิมพ์แกะไม้ในยุคแรกๆ จะเป็นมีบุคคลเป็นองค์ประกอบหลักของภาพ แต่โฮกุไซเป็นผู้ริเริ่มการทำภาพพิมพ์ที่ใช้ธรรมชาติในการเล่าเรื่องแทน
โดยภาพนี้เป็น 1 ในผลงานชุดที่ชื่อว่า ‘Thirty-six Views of Mount Fuji’ แปลเป็นไทยว่า ‘ทัศนยีภาพ 36 มุมของภูเขาไฟฟูจิ’ ในการพิมพ์ครั้งแรก ผลงานชุดนี้มีทั้งหมด 36 ภาพ ตามชื่อ แต่ในการพิมพ์ครั้งต่อมาได้มีการเพิ่มภาพเข้าไปอีก 10 ภาพด้วยกัน
Fine Wind, Clear Morning
Rainstorm Beneath The Summit
แน่นอนว่า ‘The Great Wave’ เป็นผลงานที่โดดเด่นที่สุด แต่ผลงานอื่นๆ เช่น ‘Fine Wind, Clear Morning’ หรือ ‘Rainstorm Beneath the Summit’ ก็เป็นอีกสองผลงาน ที่มีอิทธิพลในการวาดภาพภูเขาไฟฟูจิสีแดงขึ้นมาจนถึงปัจจุบัน
[คลื่นที่ส่งต่อแรงบันดาลใจให้กับโลก]
Philipp Franz von Siebold นักฟิสิกส์ชาวเยอรมัน ที่เคยอาศัยในญี่ปุ่นช่วงปี 1823-1830 เป็นผู้นำผลงานของโฮกุไซมาเผยแพร่ให้ชาติตะวันตก โดยเขาถูกเนรเทศออกจากญี่ปุ่นในช่วงปี 1830 ในข้อหาพยายามเอาแผนที่ญี่ปุ่นออกนอกประเทศ ถึงแม้ว่าเขาจะเอาแผนที่ออกมาไม่ได้ แต่สิ่งที่เขาเอาออกมาด้วยก็คือ ‘Hokusai Manga สมุดสเก็ตช์ภาพของโฮกุไซ’ ซึ่งมีทั้งหมด 15 ฉบับ มีภาพประมาณ 3,900 ภาพ
Siebold ได้ทยอยพิมพ์ผลงานของโฮกุไซออกมาเรื่อยๆ ไม่ว่าจะเป็นภาพคน ธรรมชาติ สถาปัตยกรรม การ์ตูน จนไปถึงลวดลายต่างๆ และแน่นอนภาพชุด ‘Thirty-six Views of Mount Fuji’ ก็เช่นกัน
ผลงานของโฮกุไซ จึงเป็นแรงบันดาลใจสำคัญของศิลปินชื่อดังในยุคต่อมา เช่น Vincent Van Goh ที่ยกย่องและสะสมภาพพิมพ์แบบอุกิโยะไว้มากมาย, Edgar Degas ที่เรียนรู้จากลายเส้นของโฮกุไซ หรือ ผลงานชุด ‘Thirty-Six Views of the Eiffel Tower’ โดย Henri Rivière ก็เช่นกัน
[The Great Wave ในยุคปัจจุบัน]
เมื่อต้นเดือนเมษายนที่ผ่านมา รัฐบาลญี่ปุ่นได้ประกาศใช้ธนบัตรใหม่ในปี 2024 โดยบนธนบัตร 1,000 เยน จะมีรูป The Great Wave off Kanagawa อยู่ด้วย และในปี 2020 ที่ญี่ปุ่นจะเป็นเจ้าภาพจัดโอลิมปิกนั้น ชาวโลกจะได้เห็นคลื่นของโฮกุไซอยู่ทั่วประเทศญี่ปุ่นอย่างแน่นอน
ปัจจุบันคลื่นนี้ก็ยังอยู่กับเราในทุกที่ เช่น emoji รูปคลื่นใน iOS, โลโก้แบรนด์ Quiksilver และมีการนำคลื่นนี้ไปผลิตเป็นสินค้าแทบทุกอย่าง (ส่วนใหญ่ไม่ถูกลิขสิทธิ์) ทำให้ ‘The Great Wave’ กลายเป็นผลงานศิลปะที่ถูกดัดแปลงและทำซ้ำมากที่สุดในโลก
เมื่อก่อน เวลาคุณเห็นคลื่นที่มีเกลียวลักษณะนี้ คุณอาจจะนึกถึงประเทศญี่ปุ่น
แต่หลังจากอ่านบทความนี้จบ อย่าลืมชื่อของ ‘Katsushika Hokusai’ ศิลปินผู้สร้างคลื่นที่สวยที่สุดในโลกด้วย
ที่มา :
CNN
MentalFLoss
TheGuardian
TheCultureTrip
JapanTimes
BBC Documentary
